مروری کوتاه بر شخصیت­‌شناسی آیت‌­الله مهدی شاه‌­آبادی

 

من به سرچشمه خورشید نه خود بردم راه / ذره‌‌ای بــودم و مهـــر تو مـرا بـالا بـرد

آیت‌‌الله مهدی شاه­‌آبادی، از همان دوران جوانی به ماهیت ضد مذهبی رژیم پهلوی پی برد و از نزدیک شاهد ستم این رژیم بود که همچون تازیانه بر سر مردم فرود می‌­آمد. او از این بیداد رنج فراوان می‌­برد. این بود که برای مبارزۀ جدی کمر همت بست و در پی این تصمیم رابطۀ صمیمی‌­تر و نزدیک‌تری را با امام خمینی آغاز کرد. از همان اول آشنایی شیفتۀ شخصیت برجستۀ حضرت امام گردید. وی پس از ارتحال آیت‌الله بروجردی در تثبیت مرجعیت حضرت امام تلاش وافری از خود نشان داد و بعد از تبعید امام، مبارزات ضد رژیم خود را وسعت بخشید و با خط فکری و سیاسی امام خمینی، نیروهای مبارز و انقلابی بسیاری را تحت حمایت و رهبری خود قرار داد، تا سرانجام انقلاب اسلامی به پیروزی رسید. اینگونه بود که با شروع جنگ و تأکید حضرت امام بر حضور مسئولان در جبهه‌­ها این دعوت را لبیک گفت و در همانجا به پروازی ملکوتی دست یافت. در زیر به زوایای این رابطۀ گرم و صمیمی می­‌پردازیم.

شاگردی مکتب امام (ره)

وقتی پدر را در صف اول مبارزه با استبداد رضاخانی مشاهده کرد، آموخت که فلسفۀ دین اصلاح جامعه و محو ظلم و فساد و نابرابری است؛ این مهم نیز محقّق نخواهد شد مگر با حضوری عالمانه و البته شجاعانه در عرصه‌­های مختلف اجتماعی. او مهیای ورود به این عرصه بود که دست تقدیر، مجال بهرۀ بیشتر از مکتب پدر را از او گرفت و به‌ناچار باید ادامه راه را در محضر مرشد و مرادی دیگر می‌­پیمود. باید به دنبال کسی می‌گشت که به مانند پدر همان‌‌قدر که عارف است مجاهد باشد و همان‌‌­قدر که عالم است عامل؛ کسی که با تکیه بر دین و بدون عافیت‌­طلبی، در پی اصلاح جامعه و مبارزه با فساد و بی‌‌عدالتی باشد. جستجوی او خیلی زود به نتیجه رسید و این خصوصیات را در کسی ندید جز یکی از شاگردان برجستۀ پدر: روح الله الموسوی خمینی.

در سایه روح خدا

زمانی که گمشده خود را یافت، مقتدای جدیدش پرچم مبارزه با ظلم و استبداد را در دست گرفته بود؛ پس او نیز بی‌‌درنگ در خط مقدم مبارزه قرار گرفت و با همه وجود به تبلیغ زعامت و مرجعیت و رهبری «امام خمینی» پرداخت. طعم زندان و شکنجه و تبعید را بارها و بارها چشید، اما دست از مقتدای خود برنداشت و هر بار پس از آزادی، با عزم و ایمانی راسخ‌­تر به مبارزه ادامه می‌داد. نگاهی کوتاه به اسناد ساواک گویای همین واقعیت است. خالی از لطف نخواهد بود اگر عمق ارادت شهید آیت‌­الله شاه‌­آبادی به حضرت امام (ره) و مجاهدت در این راه را در برخی اوراق بر جای مانده از ساواک نیز جستجو کنیم. در اوج خفقان و سرکوب، اعلامیه­‌ای با عنوان نظریۀ استادان بزرگ و حجج اسلام حوزۀ علمیه قم دربارۀ مرجعیت عامۀ حضرت آیت‌‌الله‌‌العظمی خمینی منتشر می‌­شود که شناسایی و بازداشت عاملین تهیه و توزیع آن در دستور کار ساواک قرار می‌­گیرد. در صدر اعلامیۀ مذکور، و در ردیف نام بزرگانی چون آیت‌‌الله مشکینی، آیت‌‌الله خزعلی، آیت‌‌الله ربانی شیرازی و آیت‌‌الله نوری همدانی، نام و نظر فقهی عالم مجتهد شهید آیت‌‌الله شاه‌‌آبادی را مشاهده می­‌کنیم؛ ایشان با صراحت اعلام داشته‌‌اند: «اتباع از آراء و فتوای آیت‌‌الله‌‌العظمی خمینی مد­ظله موجب فلاح و رستگاری است.»[1]

نماینده تام الاختیار امام(ره) در تهران

زمانی که امام خمینی (ره) مبارزات خود را با رژیم شاه علنی نمودند، مبارزات شهید شاه‌­آبادی هم شکل تازه­‌ای به خود گرفت. او یکی از پیروان راه و تجلی‌­بخش اندیشۀ امام خمینی در مسیر انقلاب و به پیروزی رساندن این واقعۀ عظیم بود. نزدیکی ایشان به امام تا آنجا بود که به دستور امام، ابلاغ فرمان مربوط به لغو حکومت نظامی توسط شهید شاه‌­آبادی و شهید مطهری در دستور کار قرار گرفته بود.

شهید شاه‌­آبادی در طول سال‌‌های مبارزه از امام حرف می‌‌زد، اندیشه‌‌های او را ترویج می‌کرد و مفسر نقطه ‌نظرات و دیدگاه‌‌های امام در دوره‌­ای شده بود که خفقان رژیم طاغوت این امکان را به کسی می­‌داد تا سخنگوی احکام اسلامی برای عامه مردم باشد. شهید شاه‌­آبادی راه امام را می‌‌پیمود و به طور کامل هم مورد تأیید ایشان بود. به عبارتی نماینده تام‌­الاختیار حضرت امام خمینی (ره) در تهران بودند. زمانی که امام به نجف اشرف تبعید شده بودند و در نتیجه نمی‌‌توانستند با مردم شهرهای ایران مستقیم حرف بزنند، و آن‌‌ها را از این ذلت تحمیلی سیاسی‌اجتماعی رژیم ستم‌‌شاهی بیاگاهانند، نقش روحانیان مبارز داخل کشور که در سنگرهای مساجد فعالیت می­‌کردند، بیش از پیش مؤثر واقع می­‌شد. آن‌­ها این وظیفه را به نحو احسن به انجام می‌­رسانیدند.

همسر ایشان در بخشی از خاطرات خود در خصوص رابطه شهید شاه‌­آبادی و حضرت امام اینگونه نقل می‌‌کند: «در قم که بودیم، چند بار حضرت امام (ره) به منزل ما آمدند و حتی آقایانی که از شهرهای دیگر برای دیدن امام می‌­آمدند، در منزل ما توفیق دیدار امام را پیدا می‌­کردند. امام (ره) خیلی ایشان را دوست داشتند و ایشان هم علاقه و ارادت خاصی به امام (ره) داشتند و همین باعث شده بود که ارتباط نزدیک و بسیار گسترده‌­ای بین ایشان و حضرت امام برقرار شود. ضمناً سالیان طولانی و زیادی هم به کلاس درس امام (ره)  می‌­رفتند. با شهید بهشتی و دیگر یاران انقلاب هم در ارتباط بودند و آقایان زیاد به منزل ما می‌‌آمدند.»

اسلام فقاهتی، نه اسلام ذوقی!

این‌ شهید بزرگوار، استاد و مراد خود، امام‌ خمینی‌ (قدس الله نفسه الزکیه)‌ را بزرگ‌‌مرد تاریخ‌ تشیع‌ می‌‌دانستند که‌ به امر خطیر اسلام‌ در‌ برهه‌‌ای ‌حساس‌ از زمان‌ قیام‌ نمودند، و لذا نسبت‌ به‌ امام‌ (رض) شیفتگی‌ خاصی‌ داشته ‌و هماره‌ با احترام‌ زایدالوصفی‌ از ایشان‌ سخن‌ می‌‌گفتند. در یک‌ کلمه‌ می‌‌توان گفت‌ که‌ ایشان‌ پایبند اسلام‌ فقاهتی‌ و ولایت‌ فقیه‌ بوده‌‌اند.

آیت‌‌­الله‌ محمدعلی‌ موحدی کرمانی به‌ این‌ ویژگی‌ بارز شهید شاه‌‌آبادی توجهی‌ خاص‌ فرموده‌ و اظهار داشته‌‌اند: «اجمالاً بگویم‌ که‌ ایشان‌ به‌ اصطلاح‌ خودمان‌ در خط‌ امام (ره)‌ و پایبند به‌ «اسلام‌ فقاهتی» بودند و این‌ مسئله بسیار مهمی‌ است. یعنی‌ انسان‌ باید دیدگاه‌­هایی‌ که ‌نسبت‌ به‌ مسائل‌ مختلف‌ دارد، در چارچوب‌ مقررات‌ اسلام‌ باشد و آن‌ هم‌ نه «اسلام‌ ذوقی» که‌ هر چیز مطابق‌ سلیقه‌‌اش‌ بود، آن را قبول‌ کند.»

توجه ویژه به «تحریرالوسیله»

ایشان‌ عقیده‌ داشتند که‌ جامعه ما باید به‌ سمتی‌ حرکت‌ کند که‌ با رشد علوم‌ حوزوی‌ در آینده، تقریباً تمامی‌ ملت‌ و به‌‌ویژه‌ نسل‌ جوان‌ بتوانند خودشان‌ از کتب ‌فقهی‌ همچون ‌«تحریرالوسیله» حضرت‌ امام (ره)‌ استفاده‌ کنند، آن را بخوانند و متوجه‌ شوند و عمل‌ کنند. ایشان‌ معتقد بودند‌: «زمینه آموزش‌‌های‌ فقهی‌ و اسلامی‌ در جامعه ما باید از دوران‌ کودکی‌ ایجاد شود، یعنی‌ همه‌ اجتماع‌ یک‌ مشعل‌ فروزان‌ فقه‌ جعفری‌ باشد تا این که ‌بتواند بدرخشد و درخشش‌ آن‌­ را دیگران‌ از دور بیابند. پس‌ ضرورتاً باید جامعۀ ‌ما همه‌‌اش‌ بشود حوزۀ علمیه، البته‌ به‌ مراحل‌ مختلف‌ و به‌ امکانات‌ و شرایط ‌مختلف، یعنی‌ هر کسی‌ هر اندازه‌ که‌ توانست‌ کسب‌ علم‌ نماید.»

آیت‌الله حاج‌ شیخ‌ محمد یزدی‌ این‌ چنین‌ اشاره‌ می‌‌کند: «باید گفت‌ که‌ شهید شاه‌‌آبادی‌ یکی‌ از روحانیونی‌ بودند که‌ از همان‌ سال­های ‌قم‌ که‌ سر درس‌ حضرت‌ امام (ره) حاضر می‌‌شدند، و تا آخرین‌ روزی‌ که‌ من‌ ایشان‌ را زیارت‌ کردم، گام‌ به‌ گام‌ پشت‌ سر امام‌ حرکت‌ می‌‌کردند و در هر مبارزه، همراه‌‌ و تابع‌ ایشان‌ بودند.»

گوش به فرمان امام (ره) قدم در راه جهاد و مبارزه

در دوران سخت سال‌­های دفاع مقدس، حضرت امام خمینی (رحمت الله علیه) که مسئلۀ جنگ را در رأس تمام مسائل می‌­دانست و تأکید داشت که روحانیان باید برای خدا به جبهه­ها بروند، در بخشی از سخنان‌‌شان در دیدار با جمع کثیری از روحانیان فرموده‌­اند: «انصاف نیست که جوان­‌های عزیزمان در جبهه فداکاری کنند. از شما تقاضا دارم که ما را هدایت کنید و به ما خط هدایت بدهید. درست است که تحصیل فقه در اولویت است، اما همه این‌‌ها به خاطر اسلام است و امروز اگر احتیاج باشد که برای حفظ اسلام، آقایان به جبهه­‌ها بروند و رزمندگان را تشویق نمایند، باید این کار را انجام دهند.»

شهید آیت­‌الله مهدی شاه­‌آبادی، شاگرد گوش به فرمان امام راحل، پس از درک شرایط خاص آن زمان و با وجود مسئولیت­‌های سنگینی که در مجلس داشتند و از طرفی مشغلۀ حل مسائل مردم به مثابه کلید مشکل­‌گشا بود، عزمش را جزم کرد تا قدم در راه حق گذارد و رسالت خویش را  به نحو احسن انجام دهد.

و در آخرین سجدۀ نماز، با روحانیتی تمام، درخواستی بزرگ را در قالب این دعا، به پیشگاه خداوند عرضه داشت: «اللّهم اِنّی اَسئَلُکَ اَن تَجعَلَ وَفاتی قَتلاً فی سَبیلِک تَحتَ رایةَ نَبیکَ وَ وَلیِکَ مَعَ اَولیائِک و اسئَلُکَ اَن تَقتُلَ بی اَعدائَکَ وَ أعداءَ رَسُولِک.»

و لحظاتی بعد از سجده‌­اش، رنگ و بویی آسمانی گرفت.

امام خمینی (ره) در پیامی که به مناسبت شهادت ایشان دادند، این‌‌گونه فرمودند:

بسم الله الرّحمن الرّحیم، إنا لله و إنا إلیه راجعون

با کمال تأسف و تأثر، شهادت استادزادۀ محترم جناب حجت‌‌الاسلام آقای شیخ مهدی شاه­‌آبادی را به پیشگاه معظم بقیة الله تبریک و تسلیت عرض می‌کنم. مبارک باد بر آن حضرت چنین فداکاران و جانبازان در راه هدف بزرگ و اسلام عزیز، که با شهادت افتخارآفرین خود، ملت عظیم‌‌الشأن ایران، به‌‌ویژه روحانیت عالی‌­قدر را سرافراز می‌­نمایند. این شهید عزیز علاوه بر آن که خود مجاهدی شریف و خدمتگزاری مخلص برای اسلام بود، و در همین راه به لقاءالله پیوست، فرزند برومند شیخ بزرگوار ما بود که حقاً حق حیات روحانی به اینجانب داشت، که با دست و زبان از عهدۀ شکرش برنمی‌‌آیم. از خداوند متعال برای این شهیدِ سعید و سایر شهدای راه اسلام، رحمت در جوار خود و برای فامیل معظم و حضرات آقازادگان محترم شاه‌‌آبادی صبر و اجر عظیم خواستارم. «روح الله الموسوی الخمینی»

 

---

[1] یاران امام به روایت اسناد ساواک (کتاب 32، شهید شاه­آبادی)، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، چاپ اوّل، زمستان 1382، صص 117 ـ 115

وحشت دشمن از انقلاب انسان

مگر این خواهران قهرمان ما نبودند که در نظام گذشته برای تهیة یک وسیلۀ آرایش، یک زیور، النگو، دست‌بند و گوشواره چه رنج­های سنگینی را پشت سر می‌گذاشتند؟ چقدر از حلقوم خودش و شوهرش و فرزندانش، همة اقوامش می‌زد تا بتواند یک‌چنین زیوری را تهیه کند. احیاناً چه درگیری­ها در داخل زندگی­اش می‌شد. چه­قدر منجر به طلاق و طلاق­کشی و از هم پاشیدن و به هم خوردن نظام زندگی می‌شد.

چگونه شده است که این خواهر قهرمان من، نه­تنها عزیزترین شیرة جانش، آن جوانش، آن جگرگوشه‌اش را در جلوی چشمش می­بیند که در نظام طغیانگر صدامیان به خاک و خون کشیده می‌شود، پیکر پاک و مقدسش هر روز سرزمین مملکت ما را گلگون می‌کند؛ بلکه آخرین ثمرات زندگی­اش، تمام رنج­های سال‌های گذشته‌اش را امروز خالصانه و مخلصانه و عاشقانه در طبق اخلاص می‌گذارد و به پیشگاه انقلاب و به آن رزمندگان عزیز اهدا می‌کند؟ چه شد؟ این زن همان زن پنج سال و ده سال قبل است؟

دشمن از این حیث می‌ترسد. وحشت از این حرکت می‌کند. و عجیب است برای کوبیدن این حرکت متوسل به خشونت­های ابلهانه‌ای شده است که در طول تاریخ نشان داده است که طبقة توحیدی را همین فشارها هم مقتدر کرده، هم منسجم کرده، هم تا کنون مقاوم و استوار.

 

بخشی از سخنرانی شهید شاه‌آبادی در خصوص تأثیر تفکر اسلامی بر پیروزی انقلاب اسلامی

سخنرانی شهید شاه ­آبادی در خصوص تأثیر تفکر اسلامی بر پیروزی انقلاب اسلامی

جامعه ما پس از درگیر شدن با نظام طاغوت و پیروزی در جنگ قهرمانانه، مورد تهاجم همه دشمنان اسلام و همه دشمنان نهضت‌های انبیاء شد. جامعه ما، نه به عنوان یک گروهی که هیجان کردند، طغیان کردند، کودتا کرده‌اند، نه، این جامعه آن­چنان برای مردم ستمگر نمی‌تواند وحشت‌آفرین باشد. آنچه که موجب شد وحشت در دل دنیای استکبار قرار دهد، خط فکری جامعه است، بینش جامعه است، صفای جامعه است، وحدت توحیدی جامعه است. مردم در آن بینش عمیق الهی قرار گرفتند و عاشقانه راه انبیا را پیمودند. این مسئلۀ خطرناکی است؛ اینکه امام بزرگوارمان مکرر فرموده‌اند که «شرق و غرب از اسلام سیلی خورده است»، واقعیت آن است که آنچه که به صورت سیلی درآمد، طغیان جامعه بود. و الا همان سیلی بود که از آستین خلق قهرمان و مردم متعهد و همبسته و یکپارچه ما، از جانب اسلام بر رخسار شرق و غرب نواخته می‌شد.

واقعیت این نبود که بگوییم جهان از این مردم به وحشت درآمده بود. از آن بینشی که مردم را به این گرایش رسانده است، از آن تفکر الهی و توحید که مردم را یکپارچه کرده است و از او به وحشت درآمده. و اتفاقاً آن­چه که بر این جامعه رفت و آن­چه دژخیمان و ستمگران بر او روا داشتند، مخصوصاً پس از پیروزی این نهضت مقدس، خودِ همة آن ظلم‌ها و همۀ آن ستم‌ها، خود بزرگ­ترین پایه برای استقامت و استوار ماندن و ادامة حرکت انقلاب بود. و دشمنان شاید ناآگاهانه و بلکه با آن افکار پست و پوسیدۀ دژخیمانۀ خود، این حرکت را تقویت کردند.

تأثیر معکوس فشارهای دشمن

دشمن فشارش را بر جامعة توحید گذاشت. رنج و شکنجه را بر این امت قهرمان خواست. همه­ گونه او را در فشار قرار داد. چنگال‌های خونین ستمگران در سرتاسر جهان خونبار است. می‌بینید که چگونه همه­جا و از همه نقطة جهان چنگال‌های دژخیمان بر قلب محرومین این منطقه فرومی‌آید. اما همین فشارها و همین چنگال­ها مردم ما را هوشیارتر کرد، و امام بزرگوار فرمود: «بکشید ما را، ملت ما بیدارتر می‌شوند.»

وحشت دشمنان از انقلاب انسان

اصلاً چه چیز این جامعه را به این عظمت رساند؟ چه چیز جامعه را به این وحدت رساند، به این حد از ایثار رساند؟ مگر من و شما نبودیم که در نظام گذشته، در چه مسائل مادی گرفتار بودیم؟ مگر این خواهران قهرمان ما نبودند که در نظام گذشته برای تهیة یک وسیلۀ آرایش، یک زیور، النگو، دست‌بند و گوشواره چه رنج­های سنگینی را پشت سر می‌گذاشتند؟ چقدر از حلقوم خودش و شوهرش و فرزندانش، همة اقوامش می‌زد تا بتواند یک‌چنین زیوری را تهیه کند. احیاناً چه درگیری­ها در داخل زندگی­اش می‌شد. چه­قدر منجر به طلاق و طلاق­ کشی و به هم پاشیدن و به هم خوردن نظام زندگی می‌شد.

چگونه شده است که این خواهر قهرمان من، نه ­تنها عزیزترین شیرة جانش، آن جوانش، آن قطعة عزیزش، آن جگرگوشه‌اش را در جلوی چشمش می­بیند که در نظام طغیانگر صدامیان به خاک و خون کشیده می‌شود، پیکر پاک و مقدسش هر روز سرزمین مملکت ما را گلگون می‌کند؛ بلکه آخرین ثمرات زندگی­اش، تمام رنج­های سال‌های گذشته‌اش را امروز خالصانه و مخلصانه و عاشقانه در طبق اخلاص می‌گذارد و به پیشگاه انقلاب و به آن رزمندگان عزیز اهدا می‌کند. چی شد؟ این زن همان زن پنج سال و ده سال قبل است؟

دشمن از این حیث می‌ترسد. وحشت از این حرکت می‌کند. و عجیب است برای کوبیدن این حرکت متوسل به خشونت­های ابلهانه‌ای شده است که در طول تاریخ نشان داده است که طبقة توحیدی را همین فشارها هم مقتدر کرده، هم منسجم کرده، هم تاکنون مقاوم و استوار.

مردم در مرز برترین سربازان رسول‌الله (صلی ­الله­ علیه ­وآله)

بعد از پیروزی انقلاب، بزرگ­ترین شکنجه را از دست دژخیمان کشیده‌ایم. اما عجیب آن است، همین شکنجه‌ها مردم ما را به هوش آورد. تازه شناختند که دشمن چه ستمگر غداری است. اگر به گوش باشید، اگر به یاد آورید، می‌دانید زمان­های گذشته هم تا ما به این مرز نرسیدیم که ستمگران و جنایتکاران را ارزشیابی کنیم و حقیقت جنایاتشان دریابیم و بررسی کرده باشیم، [تا] به این مرز نرسیدیم، نتوانستیم آن انقلاب شکوهمند را به ثمر برسانیم. ارزش جامعه در این بود که شکنجه‌ها او را بیدار کرد. جنایت­ها او را هوشیار و هم‌بسته کرد. مردم ما ایثارگر شدند. در مرز برترین سربازان رسول‌الله (صلی ­الله ­علیه ­وآله)، ایثارگرترین انسان­هایی که دور انبیا و مکتب وحی جمع می‌شدند، امروز به حالت منسجم دور هم جمع ­اند. گرد آمدند و اهتمامشان بر نهضت مقدسشان و اهتمامشان بر ارزش­های اسلامی­شان، و اهتمامشان بر حفاظت و حراست از همین رهاوردهای انقلاب بوده است.

فاجعه‌ها و رشدها

بله، ما فاجعه‌های بزرگ را در این نهضت مقدس پشت سر گذاشته‌ایم. اما کیست که نشناسد روزگاری را که جامعة ما دچار بزرگ­ترین تشویش و اضطراب می‌شد، و گه­گاه ارزش­های بزرگ اسلام و انقلابی‌اش را دشمن تیره و تاریک نشان می‌داد، در همان روزها با همین صحنه‌ها و دسیسه‌ها می‌توانست ضربة محکمی بر پیکر نهضت و پیکر انقلاب وارد کند؟ آری، واقعیت آن است. داستان انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی، فاجعة بزرگ برای بشریت است. جهان اسلام در غم و اندوه باید بماند تا ابدیت. این آثار دردناک قلب انسان­ها را جریحه‌دار می‌کند. اما از همین ناحیه دیدیم به مجردی که این دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی منسجم شد، و عزیزترین شخصیت‌های اسلامی و الهی‌مان از دست‌مان گرفته شد، خون پربارشان، خون پرجوشش‌شان، در رگ و پوست همة افراد این انقلاب، در یکایک این جوان­های ما، در رگ همۀ این انسان­ها به جریان درآمد. انسان­ها عاشق این جریان انقلاب شدند. تازه دشمن را شناختند. درست است. فاجعۀ دردناک حزب جمهوری اسلامی، فاجعه‌ای نیست فراموش‌شدنی؛ چیزی نیست که جامعة ما به­سادگی از آن بگذرد.

امروز هر قدر از انقلاب بگذرد، ارزش لحظات زندگانی مرحوم آیت­الله بهشتی زنده‌تر می‌درخشد. نه ­تنها سخن­های او، بلکه یک لحظه حضورش در اجتماعات، در مجلس خبرگان و در هر صحنه‌ای که بود در پیش دوستان نزدیکش، هر لحظه‌اش ارزشیابی می‌شود؛ امروز بهره‌مندی بیشتر خواهد داشت. تازه می‌فهمیم چه ارزش­هایی را در اعماق وجود ما جایگزین کرده که در غیاب خودش آن ارزش­ها بهتر زنده است. شاید اگر امروز هم بود، ما ارزش خود او را دریافت نمی‌کردیم. امروز می‌فهمیم که اگر این عزیز بزرگوار ما حتی در مجلس خبرگان نبود، دشمنان انقلاب با آن نیروهای خزنده ضدّ انسانیت، در همان شورای انقلاب چه می‌کردند. چه کسی می­توانست چنین پاک­نامه‌ای برای جمهوری اسلامی تنظیم کند؟ که یک بند او، یک اصل او، برای ابدیت جامعۀ توحیدی را از همه خطرها مصون نگاه می‌دارد.

خطّ اصلی، ولایت فقیه

خطّ ولایت فقیه هست. مخصوصاً پس از نهضت مقدس و پیروزی انقلاب و به ثمر رسیدن آن ایثارها و فداکاری­ها، این هیجان­های عمومی خیابانی و این شور انقلاب در سرتاسر ایران و از آن­چه به بار نشست، دشمن هوشیارانه این خط را کوبید. اولین خیانت بزرگش گرفتن مرحوم آیت‌الله مطهری بود؛ که او می‌دانست مغز متفکر و بینش توحیدی جامعة ماست، که اصلاً علت موفقیت این جامعه قداست این شخصیت‌ها در جامعه است. این فکر بزرگ و تربیت الهی مرحوم آیت­ الله مطهری‌هاست که می‌تواند مردم را از بیابان ­ها و خیابان­ ها بسیج کند، و می‌تواند پنج سال این­چنین پر قدرت و مقاوم در زیر توفان­ ها، در زیر فشار چکمه‌های همه ابرقدرت­ها، این­طور مقاوم بماند.

او می‌دانست خطر از رهبری روحانیت و رهبری تز انبیاست. این رهبری انبیا با قداست روحانیت در دست مردم قرار می‌گیرد؛ یعنی  اول مردم شخصیت مطهری را به ارزش معنوی و روحانی و الهی می‌ستایند. و بعد سخن او همه وجودشان را پر می‌کند. جامعة ما پر شورترین جوامع بشری است. پر احساس‌ترین جوامع بشری است. حتی بگوییم بزرگترین هیجان عاطفی در این جامعه است. شاید هیچ ­جای دنیا به این مرز عاطفه نرسیده است. عاطفه در مرز انبیاست.

چرا نخروشیدیم؟

عجیب است! شاید دشمن زلزله افکنده بود در این جامعه. قبل از شهادت آیت‌الله بهشتی زلزله افکنده بود. انسان‌های خوب، مخلصان و عاشقان نهضت به اهتراز کشیده شده بود. جریان­هایی که خون جگر در قلب هر انسان مسلمان می‌ریخت. حتی در جلوی دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی به مرحوم آیت‌الله بهشتی اهانت کردند. چیزی است که انسان فراموشش نمی‌شود. جریان به کجا گشودند گروهک‌ها. چه کردند در جامعة ما. چه آتشی زدند. چگونه مردم را از هم جدا کردند. این مردم،  ملتی مخلص و عاشق هستند. عاشق اسلام­اند. عاشق قرآن­اند. روحانیت را به عنوان سمبل دین و سمبل اسلام و سمبل تقوا و ایمان می‌شناسند. عنصری به آن عزیزی مثل آیت‌الله بهشتی در این جامعه مورد اهانت قرار می­گیرد. این­چنین اهانت که آدم گاه نگاه می­کرد.

نه! چگونه می‌توانستیم تحمل کنیم؟ چه شده بود ما آن روز نخروشیدیم؟ آن وقت، این جنایت، خودِ این جنایت آن­چنان مردم را هوشیار کرد، آن­چنان بیدار کرد، آن­چنان در مرز اسلام و تقوا مقاوم کرد، که دشمن جایش نبود که بماند. اصلاً نبایستی دوام بیاورد. طبیعی بود جریان­ها به دنبال هم. طبیعی بود که منافق باید نابود شود. طبیعی بود که بنی­صدر باید نابود گردد. اصلاً طبیعی بود این جریان­ها. دیگر نمی‌شود جریان­ها به این شکل ادامه پیدا کند.

مردم ما امام می‌خواستند

مسئلۀ بینش عاطفی و احساسی مردم ما در تمام دنیا الگوست. مردم ما سرتاپا احساس و شور و هیجان مکتبی هستند. [اگر] لطمه‌ای به معقتدات مذهبی ایشان بخورد، تلنگر به عواطف اقلیمی‌شان برسد، همه با شور و هیجان به میدان می‌آیند. تنها خدمت بزرگی که امام عزیزمان به این مردم محروم کرد این است که خود را به این­ها معرفی کرد. بزرگ­ترین خدمت امام به این جامعه [این] بود که خودشان را به مردم معرفی کرد. مردم بشناسند چه کسی را دارند، چون سرمایه خود مردم بودند. احساس و شور و معنویت و همه ارزش­ها خود مردم بودند. مردم ما امام می‌خواستند.

عجیب است که این سرمایه‌ها در کشورهای اسلامی خیلی هست. البته نمی‌رسد به این نسل­ها. ولی اسلام سازنده بوده در کشورهای اسلامی. هنوز این سرمایه‌ها هست. گه­گاه به ما می‌گویند که آقا، امامتان را به ما بدهید، یک سال امام ما باشد تا ما هم این انقلاب را بکنیم. یعنی ما هم دنبال همچنین عنصری می‌گردیم، این­قدر توی جامعه عزیز و مقدس و پذیرفته‌شده باشد، تا ما راحت خودمان را در اختیار او قرار بدهیم. اشاره‌ای کن تا بدهم سر. ما انتظار داریم همچنین رفتاری را به دنیایی که آرزوی چنین رهبری را می‌کند.

بزرگ­ترین لطف و بزرگ­ترین محبت و خدمت امام بزرگوار این است که گرچه رنج و عذاب عظیمی‌ را پذیرا شد، اما توانست خود را به مردم معرفی کند. چون معدن­ های عظیم و پرقدرت همین مردم بودند. و عجیب است که در سال 1341 فراموش نمی‌کنم، فرمایشات ایشان همین بود. در روزهای نخستین که در بحث ایالتی و ولایتی، چنگالش را با نظام روبرو کرد و در اختیار جامعه قرار گرفت و خود را به مردم معرفی کرد، تمام احساسش این بود که باید مردم بدانند که می‌توانند، که طلب‌های درونی‌شان اسلام است. عاشق حق‌اند. عاشق حقیقت‌اند. عاشق فضیلت‌اند. عاشق عدالت‌اند. عاشق تقوا هستند. وقتی بدانند کدام راه این مرز را نشان می‌دهد، این هدف را نتیجه می‌دهد، دنبالش می‌افتند. و از سال 41 ایشان همین [را] می‌خواستند که مردم حرکت کنند. آن­که می‌خواهند داد بزنند. و بالاخره رسید به آنجایی که مردم خواسته‌شان را در خیابان­ها عرضه کنند. خواسته‌شان مجبور بود پیاده شود.

علت ایمان است

بله. لطف‌های خدا بی‌نهایت بود. دشمن واقعاً به وحشت افتاد. گرچه بزرگ­ترین خشونت­ها را هم کرد، اما راست قضیه این است که اگر جنایت­هایی که صدام در عراق می‌کند، آن روزی که می‌توانست بکند و به وحشت نیفتاده بود، شاید ما هم نمی‌توانیم به این سرعت به این نتیجه برسیم. او خیلی جنایت کرد. اما بدانید خدا تو و همة این عزیزان انقلاب رایاری کرد. چرا؟ چون لشکر رعبش را فرستاد. و راستی رژیم به وحشت افتاد. البته علتش استقامت بود و چیزی دیگر هم نیست؛ یعنی شما کشته را دادید، نه یک دفعه، نه دو دفعه، نه ده دفعه، نه این خیابان، نه آن خیابان، و نه 17 شهریور خونین که آسمان ایران پر از خون می‌شود، نه! همه را پشت سر گذاشتی. و او بعد از اینکه این استقامت را دید به وحشت افتاد. که امروز همین استقامت تو وحشت در دل همة دشمنان آفریده است.

متن قرآن معیار اینکه این­همه توفان، این­همه جنایت، این­همه چنگال­های خونین ستمگران نتوانست تو را از میدان درکند، بلکه تو را مقاوم‌تر، هوشیارتر، آگاه‌تر، زنده‌تر کرد. علتش همین معیار ایمان است که تو در درونت عشق به خدا بود، عشق به دین شعله‌ور بود، عشق به­ کلی شعله می­زد. اما بالاخره در آن هیجان عمومی قرار نگرفته بود. تو توانستی به دنیا نشان بدهی عشقت را به نظام توحید و ارادتت را به فرمان الله، ارادتت را به وحی و قرآن ارائه کنی. خدا نیز این الطاف را نصیبت کرد. دشمن را نه­ تنها از بازوی تو، بلکه با لشکر رعب خودش نابود کرد.

در قرآن می‌گوید حواست را جمع کن. اشتباه نروی. اینطور نیست که بیایی به خودت در مقایسه با کشورهای بزرگ و با سرمایه‌داران بزرگ و جنایتکاران بزرگ قدرت شرق و غرب و همة این مهره‌های کثیف در تمام جهان. تو چیزی نیستی. اما نه اینکه فکر کنی حالا من بودم چنین کردم. من بودم، مطیع خدا بودم. وظیفه‌ام را خوب شناختم. خب جواب به آنچه که ندا می­کرد، وظیفه دارم، آنچه را که در من به وجود آمد، شخصیت، شهامت، بینش و آن منش انسان و آن ارزش والای انسانی به وجود آمد، حاضر شدم به ­راحتی برای آن هدفم ایثار کنم، فداکاری کنم، جانبازی کنم. نتیجه‌اش آن الطاف بی‌نهایت حق است که خدا به دنبالش لطف کرده.

عجیب است که خود این سند حزب جمهوری اسلامی گویای این است که متن قرآن در جامعة ما می‌درخشد. نمی‌گویم قرآن را می‌خوانند. مردم می‌فهمند دنبالش می‌روند. اینقدر وابسته به افکار توحید شدند که به مجرد اینکه این‌چنین ستم بر مردم روا داشته می‌شود، و به محض اینکه حزب جمهوری اسلامی منفجر می‌شود و این جنایت بزرگ واقع می‌گردد، این انقلاب شکل می‌گیرد. اصلاً معیار آفرینش فطرت جهان است. خدا انسان‌های صالح را اینچنین آفریده است. آدمی که آلودگی ندارد به مجردی که ستم به او می‌شود قیام می‌کند و جلوی ستم را می‌گیرد. شما ریشة این ستم و آن گروهک‌سازی را کندید.

به خدای لا شریک له، اگر این حرکت شما نبود، آن روزهایی که نمی‌توانستیم به عنوان لیبرالیستی سخن بگوییم، به عنوان اینکه نکند مزاحمت آزادی تلقی بشود و ما را خفه کند هیچ نگفتیم، اگر این بسیج عمومی نمی‌شد، باز هم این جنایتکارها در جامعه بودند. این فطرت پاک و مقدس جامعه بود که به مجردی که این‌چنین ظلمی در او شد، او قیام کرد؛ قیامی طبیعی با آن فطرت پاک. اصلاً خدا می‌گوید انسان صالح به علت ظلمی که می‌شود قیام می‌کند. ناخودآگاه این قیام باید می‌شد. افراد صالح ستم‌پذیر نیستند. تن به زیر بار ظلم نمی‌دهند. مربی اصیل و بزرگشان مکتب شهادت حسینی است که آن‌ها را به‌سادگی و به برترین وجه و به شکوفاترین وجهی به حرکت درمی‌آورند.

انقلاب عظیمی شد. شهادت آیت‌الله بهشتی، شهادت این عزیز ما، باعث شد زندگی نوین انقلاب در جامعه شکل گیرد. یک حیات جدید. قرآن صریحاً تأکید می‌کند که تو شهادت‌ها را در مرز مرگ نپندار. اما عجیب است جامعة ما با همة وجودش دریافت می‌کند حیاتش رهین این شهادت‌هاست. عجیب است که در اوج خطرها، یکی از این خون‌های پاک همة خطرها را کنترل کرده! آری نهضت حسینی را خون حسینی می‌تواند حفظ کند و از خطر نجاتش دهد.

انس با شهید بهشتی

ما با این شخصیت‌های بزرگ از آن روزهای نخستین مأنوسیم. این شخص عزیز را در تهران می‌شناختم. به دنبالش از سال‌های 34 مرتب در جلسات خاصی که در قم داشتیم، که تقریباً 2 جلسه بود در قم و اهم جلسات طلبه‌ای بود، که مرحوم آیت‌الله شهیدی، مرحوم آیت‌الله بهشتی و یک سری از این جنگ‌ها و یک سری از عزیزانی که هستند و مرحوم ربانی شیرازی، یک جمع 13 نفری بودیم از سال‌های 34 و 35. البته ما جلسه را از سال 30 شروع کردیم. مرحوم آیت‌الله بهشتی دیرتر شروع کردیم و بعد از اینکه در تهران جلسات جامعۀ روحانیت مبارز در شمیران شکل گرفت، سال 1352، اولین روزهایی که من رفتم به منطقۀ شمیران دیدم که روحانیت یک جلسات گسترده‌ای دارد. همگان گرد هم جمع‌اند و در همان جلسة اول که دو روز سه روز بعد از ورود من به آن منطقه اتفاق افتاد، در منزل یک مرحوم شهیدی بود که من با او فاصله نداشتم، روحاً، فکراً، اخلاقاً او را در مرز مبارزه نمی‌شناختم. خب بعد از انقلاب شهید شد.

در همان جلسه که نشسته، دیدیم برادرمان آقای کروبی با خشونت دارند با یکی از روحانیون بحث می‌کنند. خیلی هیجانی با همان خشم و درگیری داخلی جامعة روحانیت جلسه تمام شد. به مجردی که آمدیم بیرون، برادر عزیزمان آقای موسوی، مرحوم ملکی و همین آقای کروبی همین چهار پنج نفر دور هم، من از در مسجد که آمدم بیرون با اظهار این ناراحتی خودم که «این جلسه‌ای نیست که شما شرکت کنید، این کاری که ما وظیفه داریم خیلی خاص‌تر از این جهت باشد، باید جلسه در یک محدودیت خیلی فشرده قرار بگیرد.» خود آقای کروبی گفتند: «بسیار خب، هفتۀ دیگر منزل ما.» گفتم: «نه. ما هفتة دیگر همین روز جلسه نمی‌گذاریم. جوانب جلسه را در نظر داشته باشید.» یک جلسه غیر از آن روز در منزل آقای کروبی اجرا شد.

مهری نشسته بر دل

محبت‌های شهید شاه‌آبادی به یاد ماندنی و خاطره‌انگیز است. از قبل انقلاب که بچه‌ها خیلی کوچک بودند، ایشان به فرزندان ما علاقه شدیدی داشتند. مدام آن‌ها را تشویق می‌کردند و خیلی دوست‌شان داشتند. آن زمان اوایل زندگی ما بود که ایشان، همسرم، حاج‌آقا طباطبایی، را «طبا» صدا می‌زدند و ایشان را بسیار دوست داشتند. شهید شاه‌آبادی نسبت به همسرم محبت داشتند و می‌گفتند: «ایشان را از اهل‌بیت داریم.» محبت ایشان منحصر به خودشان نبود. ما با حاج‌خانم شاه‌آبادی رفت و آمد زیادی داشتیم؛ برنامه‌هایی که پیش می‌آمد یا سفره‌های نذری که داشتیم و رفت و آمدهای روزمره و... . خلق خوش و توجه به دیگران، در اطرافیان شهید شاه‌آبادی هم تأثیر گذاشته بود و حاج‌خانم هم به بچه‌های من خیلی علاقه‌مند بودند. با گذشت سال‌ها از شهادت آن مرد خدا، هنوز هم جای خالی دوستی و محبت ایشان را در وجودم حس می‌کنم.

 

راوی: خانم عشرت طباطبایی

روحانی مواج

حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی به عنوان یک چهره انقلابی و روحانی بسیار پرموج و آماده هر گونه خدمات رزمی و انقلابی، با این بینش در سال 1355 به شهر بانه تبعید شد. کار او در این شهر که یکی از مراکز اهل تسنن است، این بود که نماز را در خانه نمی‌خواند. مقید بود که به 14 مسجد بانه برود و نمازهای فریضه هر دفعه در یکی از این مساجد به آن امام جماعت اهل تسنن اقتدا کند، برای حفظ وحدت اسلامی؛ حتی روی پیروان او هم اثر بگذارد. و این کار خیلی خوب آن شهید بزرگوار در آن دوران بود.

 

راوی: حجت‌الاسلام علی دوانی

جرأت فریاد

همراه شهید شاه‌آبادی که به شهر یا روستایی می‌رفتیم، هیچ‌کس نبود که به مسجد بیاید. کسی سراغ ما هم نمی‌آمد. حتی نان به ما نمی‌فروختند. نمی‌گذاشتند آب بیاوریم. اما همین آدم‌ها بعد از مصاحبت با آقا، زمان بدرقۀ ما گریه می‌کردند. ما را برای ماه رمضان یا محرم دعوت می‌کردند. ولی حاج‌آقا کس دیگری را جای خودشان می‌گذاشتند. می‌گفتند: «این‌ها دیگر آگاه شدند. هرکسی اینجا بیاید و برایشان صحبت کند، کنار آن آقا می‌آیند و به حرفش گوش می‌دهند.» خودشان به روستای دیگری می‌رفتند و همین کار را ادامه می‌دادند. ترسی هم نداشتند که حرف‌های خودشان را آرام بگویند یا طوری باشد که فکر کنند باید مردم این حرف‌ها را آرام بشنوند، بلکه جرأت مردم را زیاد می‌کردند و به مردم می‌گفتند: «همه با هم، با صدای بلند بگویید شاه چه کسی است؟! همه با هم که بگوییم، نمی‌توانند جلوی شما را بگیرند و به زندان ببرند. وقتی زیاد باشیم و همدست و هم‌دل، نمی‌توانند کاری کنند. خواه‌ناخواه انقلاب علنی می‌شود و به همه‌جا کشیده می‌شود و برای همه سد  شکسته می‌شود.»

به همه جرأت می‌دادند؛ چون خودشان این جرأت را داشتند و به بقیه هم انتقال می‌دادند. اول کمی بلند حرف می‌زدند. وقتی می‌دیدند اتفاقی نیفتاد، بلندتر می‌گفتند. تا جایی رسید که همۀ ایران هم‌صدا شدند و فریاد زدند: مرگ برشاه! پیش از آن کسی جرأت نمی‌کرد حتی اسم شاه را بیاورد، چه برسد بگوید: مرگ بر شاه!

 

راوی: همسر شهید

تنها کس باقی مانده

در یک مهمانی مشکی پوشیده بودم. صاحبخانه گفت: «چرا مشکی پوشیدی؟» گفتم: «پدرم و پسرم تازه از دنیا رفته‌اند. خیلی برایم عزیز بوده‌اند...» تا این حرف را زدم، حاج‌آقا گفتند: «ناشکری نکنید!» طوری صحبت می‌کردند انگار خودشان فهمیده بودند که باز هم قرار است داغدار شوم. من هم خیلی ضربه خورده بودم و تنها بودم. فقط ایشان را داشتم. به همین خاطر خیلی جذب ایشان شده بودم و خیلی از این بابت ناراحت بودم؛ ناراحت که جای خدا در دلم تنگ بشود.

در اوایل انقلاب شب‌ها از فراق پدرم و برادرهایم خوابم نمی‌برد. درعرض دوسه‌سال حدود ده نفر از نزدیکانم را از دست داده بودم. این بود که علاقه‌ام نسبت به ایشان بیشتر شده بود. وقتی انسان تنها می‌شود روی تنها کسی که باقی مانده متمرکز می‌شود. حاج‌آقا هم من را بیشتر درک می‌کردند. شاید زمانی از کسی ناراحتی داشتند، اما بروز نمی‌دادند. یادم است می‌گفتند: «الآن تنها آرامش من شما هستید! هر کسی به‌نحوی به من ضربه می‌زند. ولی تنها کسی که من را درک می‌کند شما هستید. شما هستید که روحیات من را می‌شناسید.» من نمی‌گفتم، ولی خدا از دلم خبر داشت که حاج‌آقا شده بود تنها کس و کار و همۀ وابستگی من.

 

راوی: همسر شهید

 

معرفی کتاب یاران امام به روایت اسناد ساواک، شهید حجةالاسلام مهدی شاه‌آبادی

نام کتاب: یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب سی و دوم، شهید حجةالاسلام والمسلمین حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی
ناشر: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات
چاپ اول: زمستان 1382
تعداد صفحات: 504 صفحه

مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی مجموعه‌ای با عنوان «یاران امام به روایت اسناد ساواک» تهیه و چاپ کرده است. این مجموعه در هر کتاب به ارائۀ تمامی اسناد به جا مانده از سازمان اطلاعات و امنیت کشور در دورۀ پهلوی، ویژۀ یکی از یاران امام خمینی (ره) می‌پردازد. کتاب سی و دوم منحصر به شهید ارجمند آیت‌الله مهدی شاه‌آبادی است. عمر مبارزاتی شهید شاه‌آبادی از روزهای نهضت ملی ایران در 13سالگی آغاز می‌شود و تا سرنگونی حکومت پهلوی در 48سالگی ادامه می‌یابد.

شیخ مهدی شاه‌آبادی از سوژه‌های مهم و اصلی ساواک و در میان ده نفر نخست مورد تعقیب و گزارش آن سازمان بود. نخستین سند ثبت شدۀ ساواک از ایشان به سال 1342 و امضای نامه‌ای توسط علما در دفاع از نهضت امام خمینی برمی‌گردد و آخرین آن در بهمن 1357 و مربوط به آزادی ایشان از زندان است. شهید شاه‌آبادی که مبارزه با طاغوت و شور و شیدایی نسبت به ولایت الله را در خون و سرشت خود داشت، طی این سال‌ها به‌دفعات دستگیر و حتی تبعید شد. دستگیری‌های مداوم و پردامنۀ ایشان در برابر حجم وسیع فعالیت‌ها، مبارزه‌ها و تربیت نیروهای مسلمان انقلابی البته که ناچیز بود؛ آنچه که در ابتدای کتاب نیز به آن اشاره رفته است مبنی بر اینکه «این اسناد تنها بخشی از مبارزات شهید حجةالاسلام والمسلمین مهدی شاه‌آبادی است که بر اثر علنی شدن مبارزه و بعضاً لو رفتن اطلاعات، از دید ساواک مخفی نمانده است.»

منع رژیم هرگز مانع از سفرهای تبلیغاتی‌شان نشد. زندان‌ها و دژخیمی‌ها سرد و بی‌اعتنایشان نساخت. تبعید و دوری از خانه و خانواده به کنج انزوایشان نکشاند. لطف الهی به او نیرو و درایتی بخشیده بود که زندان، شکنجه، تبعید و رنج‌های باورنکردنی روزهای دراز مبارزه، خللی بر عزم آهنین‌شان وارد نکرد، که برای برنامه‌ریزی و حرکت‌های بعدی انقلابی ساخته‌تر و مصمم‌ترش کرد. شهید شاه‌آبادی در زندان نیز دست از راه یقین‌یافته‌اش برنداشت و علاوه بر مخالفت با گماشتگان رژیم شاه، در جهت تلطیف فضای فکری‌عقیدتی زندانیان انقلابی بسیار کوشید. تبعید نیز برای‌شان تهدیدی نبود، که بدل به بهترین فرصت برای تقریب مذاهب در دیار اهل تسنن و تبیین حقیقت راه امام و غایت مسیر انقلابی ایشان شد.

خوش‌روحیگی آن شهید بزرگوار در پاسخ‌هایی که به بازجویان ساواک می‌دهد به‌روشنی پیداست. واضح است که نیروهای اطلاعاتی و امنیتی شاه از ایشان به ستوه آمده‌اند و خشونت و بی‌تدبیری آنان خبر از کلافگی و سردرگمی در مقابل رفتار و افکار شهید شاه‌آبادی می‌دهد. آنچه این کتاب را خواندنی کرده حجم بالای تعقیب و مراقبت از شهید شاه‌آبادی، نیز قدرت ایمان و خستگی‌ناپذیری ایشان است.

اسناد این کتاب همگی بدون خدشه و دست‌خوردگی به دست چاپ سپرده شده است و از این بابت آیینه‌ای بی‌قضاوت از اخلاص یار صدیق امام و اعمال بی‌رحمانۀ سازمان اطلاعات رژیم پهلوی است. از مزیت‌های کتاب به ترتیب تاریخی بودن اسناد آن است که کار پیگیری تاریخی را برای محقق و خوانندۀ آن آسان می‌سازد. نکتۀ مثبت دیگر این کتاب توضیحاتی است که در حاشیۀ اسناد آمده است و این توضیحات ما را با زندگی‌نامۀ مختصر رجال مورد ذکر سند و شرح برخی وقایع تاریخی مطرح شده آشنا می‌سازد. آوردن تصویر اصل سند امتیاز تاریخی آن را بالا برده است. در ابتدای کتاب زندگی‌نامۀ قابل قبولی از شهید مهدی شاه‌آبادی در 11 صفحه آمده است که در خلال آن از اسناد ساواک نیز بهره برده شده است. خواندن این زندگی‌نامۀ مستند ما را با کم و کیف جریان زندگی پرتلاطم ایشان و سرفصل‌های فعالیت‌های‌شان تا پیش از شهادت آشنا می‌سازد. فهرست اعلام پایان کتاب کمک شایانی به یافتن موارد مورد نظر می‌کند. در بخش ضمائم نیز دست‌خط و تصاویری از آن شهید والامقام آمده است.

سرود عالم ربانی

 

امضاء علیه شاه

خصوصیت دیگر ایشان جد و جهد ایشان در مورد انقلاب بود. جامعه روحانیت تشکیل شد و همه ما عضو جامعه روحانیت بودیم و آن فعالیتی که ایشان داشتند، ما از کمتر کسی می‌دیدیم. این‌طور افراد را وادار می‌کردند و از آن‌ها امضا می‌گرفتند. خدا رحمت‌شان کند. من هر وقت از در خانه بیرون می‌آیم، به یاد مرحوم شاه‌آبادی می‌افتم. یک فولکسی داشتیم که این ماشین خیلی قدیمی بود، یک مرتبه می‌دیدیم که زنگ می‌زنند. می‌رفتیم می‌دیدیم که مرحوم شاه‌آبادی آمده‌اند و نامه‌ای در دست دارند که علیه شاه امضا می‌گیرند.

چه کسی آن زمان جرأت می‌کرد که امضا کند یا امضاء علیه شاه بگیرد؟! یعنی کسی که امضا می کرد، می‌بایست از جان خودش بگذرد، چون علیه شخص شاه بود. یک زمان انسان انگشت می‌گذارد روی دولت، می‌گوید دولت نه. اعلامیه‌ها و امضاهای ایشان علیه شخص شاه بود. قانون اساسی آن زمان این بود که هر کس علیه شخص شاه  اهانت بکند، اعدام می‌شد. و از آن طرف هم ایشان گله می‌کردند که من به در خانه بعضی از علما و آقایان می‌روم و با بی‌مهری با من رفتار می‌کنند و می‌گفتند: «آمده‌ای ما را به زندان بکشانی و خانواده ما را اسیر و گرفتار کنی؟!» واقعاً آن زمان کوشیدن برای امام تبعید بود و این حرکات و رفتارهای خوبی که ایشان داشتند، فی‌الجمله در شمیران با جوان‌ها و مردم و روحانیت و بالأخص در بین جامعه روحانی داشتند، این‌ها توفیقاتی بود که خدا به ایشان داده بود.

 

راوی: آیت‌الله جلالی خمینی